Znaczną ilość postępowań karnych w naszym kraju stanowią te związane z posiadaniem środków odurzających, zwłaszcza marihuany, amfetaminy, kokainy, czy też aktualnie mefedronu i innych dopalaczy. Z uwagi fakt, że zazwyczaj do ujawnienia przestępstwa dochodzi przy zatrzymaniu przez funkcjonariuszy policji lub przeszukaniu mieszkania, czy też domu, zasadniczo mało skuteczna jest linia obrony na zasadzie: "to nie moja ręka była". Poniżej wyjaśnię zatem, najważniejsze kwestie związane z tym rodzajem czynu i możliwościami umorzenia postępowania, oraz minimalizowania kary.
W myśl art. 62 ustawy z dnia 29 lipca 2005 r. o przeciwdziałaniu narkomanii:
Zgodnie z art. 62a ustawy o przeciwdziałaniu narkomanii: "Jeżeli przedmiotem czynu, o którym mowa w art. 62 ust. 1 lub 3, są środki odurzające lub substancje psychotropowe w ilości nieznacznej, przeznaczone na własny użytek sprawcy, postępowanie można umorzyć również przed wydaniem postanowienia o wszczęciu śledztwa lub dochodzenia, jeżeli orzeczenie wobec sprawcy kary byłoby niecelowe ze względu na okoliczności popełnienia czynu, a także stopień jego społecznej szkodliwości".
W pierwszej kolejności, działając jako obrońca, rozważam zawsze możliwość zakwalifikowania posiadania jako takiego, które będzie prowadziło do umorzenia postępowania, bowiem umorzenie postępowania oznacza de facto brak karalności. Oczywiście o tym, czy umorzenie będzie możliwe decyduje wiele czynników, nie tylko sama ilość środka odurzającego i należy mieć to na względzie. Postawa osoby podejrzanej o posiadanie narkotyków, a także podejście Prokuratora do tego rodzaju kwestii, nie pozostają tu bez znaczenia, bowiem przepisy ściśle nie precyzują pojęcia nieznacznej ilości narkotyków. W świetle dyspozycji art. 62a ustawy o przeciwdziałaniu narkomanii przesłanką bezwarunkowego umorzenia postępowania jest taka ilość środków odurzających lub substancji psychotropowych, którą należy ocenić jako nieznaczną. Ustawodawca nie zdefiniował pojęcia "nieznacznej ilości" środków odurzających lub substancji psychotropowych użytego w cyt. przepisie. Wobec braku definicji legalnej interpretując wyrażenie "nieznaczna ilość" użyte w art. 62a ustawy należy odwołać się do jego znaczenia językowego. Z tego punktu widzenia przez sformułowanie "nieznaczny" rozumie się niewielki, błahy. Na potrzeby niniejszych rozważań oznacza to zatem, że ilość środków odurzających lub substancji psychotropowych wymagana dla zastosowania instytucji przewidzianej w art. 62a powinna być niewielka, mała. Ilość substancji będąca przedmiotem czynu zabronionego określonego w art. 62 ust. 1 lub 3 ustawy o przeciwdziałaniu narkomanii, aby mogła być uznana za niewielką, nie powinna przekraczać kilku gramów. Sposób rozumienia nieznacznej ilości środków odurzających lub substancji psychotropowych jako przesłanki instytucji uregulowanej w art. 62a musi jednak uwzględniać nie tylko kryterium ilościowe odwołujące się do wagi tych substancji, ale również kryterium jakościowe. Przy interpretacji wyrażenia "nieznacznej ilości" jako przesłanki instytucji określonej w art. 62a nie należy ograniczać się tylko do wagi środków odurzających i substancji psychotropowych, gdyż należy również uwzględnić stężenie zabezpieczonej substancji pozwalające ocenić, ile można z niej zrobić jednorazowych dawek tej substancji. W celu ustalenia znaczenia pojęcia nieznacznej ilości środków odurzających lub substancji psychotropowych należy uwzględnić również - oprócz wymienionych kryteriów ilościowego i jakościowego - kryterium proporcji ilości zabezpieczonych substancji do potrzeb sprawcy.
Przechodząc do wypadku mniejszej wagi uregulowanego w art. 62 ust. 3 ustawy, który to umożliwia nałożenie na oskarżonego grzywny, wskazać należy, że o tym czy zachodzi wypadek mniejszej wagi decyduje ostateczny bilans wynikający z oceny wszystkich znamion przedmiotowych i podmiotowych danego czynu pozwalający ocenić, iż konkretny czyn cechuje się niewysoką społeczną szkodliwością. Wypadek mniejszej wagi zachodzi wówczas, gdy okoliczności popełnienia czynu zabronionego wskazują, że czyn charakteryzuje się niewielkim stopniem społecznej szkodliwości. To stopień społecznej szkodliwości czynu jest tu podstawowym kryterium oceny, czy dany czyn można zakwalifikować jako wypadek mniejszej wagi. Przykładowo, jeżeli osoba zatrzymana na posiadaniu kilku grama marihuany zostanie złapana we własnym mieszkaniu, gdzie odurzała się sama lub też miała zamiar w taki sposób skonsumować posiadane narkotyki, istniej możliwość dokonania oceny, że jej czyn cechował się niską społeczną szkodliwością.
Nadto, warto mieć na względzie, że zawsze w przypadku posiadania substancji zabronionych, podjęcie przez podejrzanego leczenia odwykowego czy terapii, będzie pozytywnie wpływało na umorzenie postępowania lub w przypadku posiadania większych ilości narkotyków na wymiar kary. Nie bez znaczenia pozostają zatem kwestie związane z podjęciem przez oskarżonego działań w kierunku nie wracania do przestępstwa.
Okolicznością łagodzącą w tego rodzaju sprawach, wpływającą na wymiar kary, jest także bez wątpienia niekaralność, młody wiek sprawcy czy też sposób funkcjonowania sprawcy w społeczeństwie. Wszelkie korzystne elementy stanu faktycznego, jak np. rzetelne wywiązywanie się z obowiązków w pracy, niesienie pomocy najbliższym, podjęcie leczenia psychologicznego czy też angażowanie się w akcje charytatywne, należy udowodnić w toku postępowania. Okoliczności dla nas korzystne udowadniamy sami właściwymi dokumentami bądź zeznaniami świadków.
Adwokat Agnieszka Prętczyńska