Poszkodowany w wypadku komunikacyjnym ma prawo do odszkodowania zgodnie z art. 444 par. 1 Kodeksu cywilnego, który stanowi, że "W razie uszkodzenia ciała lub wywołania rozstroju zdrowia naprawienie szkody obejmuje wszelkie wynikłe z tego powodu koszty. Na żądanie poszkodowanego zobowiązany do naprawienia szkody powinien wyłożyć z góry sumę potrzebną na koszty leczenia, a jeżeli poszkodowany stał się inwalidą, także sumę potrzebną na koszty przygotowania do innego zawodu".
Pojęcie „wszelkie wydatki” w rozumieniu art. 444 par. 1 k.c. powinno być interpretowane przy uwzględnieniu zasady pełnej kompensacji szkody. Przyjęcie takiegoż określenia przez ustawodawcę miało bowiem na celu w sposób wyraźny zaakcentować obowiązywanie tej zasady prawa odszkodowawczego w odniesieniu do omawianej postaci szkody. Oznacza to, że naprawienie szkody, powinno służyć pełnej restytucji stanu istniejącego przed dokonaniem czynu niedozwolonego lub przynajmniej spowodowania takiego stanu, w którym poszkodowanemu zapewnione zostaną warunki życiowe zbliżone do tych, jakie miał przed wyrządzeniem mu krzywdy. W taki też sposób przedstawia się funkcję odszkodowania przewidzianego w art. 444 par. 1 k.c. w orzecznictwie sądowym.
Oczywiście wydatki te nie mogą być dowolne. Muszą one być celowe tj. zmierzać do kompensacji szkody, do poprawy stanu zdrowia, tudzież polepszenia obniżonej w skutek wypadku sytuacji życiowej poszkodowanego. Jak podniósł Sąd Okręgowy we Wrocławiu w wyroku z dnia 28 czerwca 2013 r. (sygn. akt I C 929/11): "W orzecznictwie podkreśla się, że obowiązek kompensaty kosztów obejmuje wszelkie wydatki pozostające w związku z uszkodzeniem ciała lub rozstrojem zdrowia, jeżeli są konieczne i celowe. W grupie tych wydatków tradycyjnie wymienia się koszty leczenia (pobytu w szpitalu, pomocy pielęgniarskiej, koszty lekarstw), specjalnego odżywiania się, nabycia protez i innych specjalistycznych aparatów i urządzeń. Zalicza się do niej również wydatki związane z transportem chorego na zabiegi i do szpitala, koszty związane z odwiedzinami pacjenta w szpitalu czy wynikające z konieczności specjalnej opieki i pielęgnacji nad chorym, koszty zabiegów rehabilitacyjnych, wreszcie koszty przygotowania do innego zawodu (wyrok Sądu Apelacyjnego w Łodzi z 27 lutego 2013 roku, sygn. akt I ACa 1199/12, LEX nr 1289504)".
Odszkodowanie za koszty leczenia prywatnego
W tym kontekście częstokroć pada w praktyce pytanie, czy poszkodowanemu zostaną zwrócone koszty korzystania z prywatnej opieki medycznej. W tym zakresie poszkodowani nie powinni się obawiać o zwrot wydatków, bowiem zgodnie z utrwalonym orzecznictwem w ramach świadczenia odszkodowawczego poszkodowanemu przysługuje zwrot kosztów poniesionych na prywatną pomoc medyczną.
Przykładowo Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 19 maja 2016 r. (sygn. akt III CZP 63/15) stwierdził, że: "Świadczenie ubezpieczyciela w ramach umowy obowiązkowego ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej posiadaczy pojazdów mechanicznych obejmuje także uzasadnione i celowe koszty leczenia oraz rehabilitacji poszkodowanego niefinansowane ze środków publicznych (art. 444 § 1 KC)".
W orzecznictwie Sądu Najwyższego i piśmiennictwie wskazuje się, że rygorystyczne preferowanie systemu ubezpieczeń społecznych, oferującego bezpłatne usługi medyczne, jest nie do zaakceptowania. Podkreślić należy w tym kontekście, że poszkodowany nie może być pozbawiony możliwości korzystania z leczenia lub rehabilitacji, które mogłyby doprowadzić do odpowiedniego efektu restytucyjnego w zakresie jego stanu zdrowia, nawet jeżeli realizowane świadczenia medyczne powodują powstanie zwiększonych kosztów. Po pierwsze, akcentuje się konieczność pozostawienia poszkodowanemu wolności wyboru co do systemu leczenia, czy to prywatnego czy publicznego, a po drugie nie można nie zauważyć, że nie tylko dostęp, ale i poziom merytoryczny czy techniczny usług medycznych oferowanych publicznie, może być mniej efektywny w zakresie poprawienia stanu zdrowia poszkodowanego.
Odszkodowanie za utracone zarobki
Poszkodowanemu w wypadku komunikacyjnym przysługuje odszkodowanie z tytułu uszczerbku majątkowego spowodowanego niezdolnością do pracy. Jest to szkoda wymagająca szczególnego dowodzenia, bowiem w przypadku odszkodowania za utracone, ale jeszcze nie należne wynagrodzenie, mamy do czynienia z dochodzeniem świadczenia za utracone korzyści. Utrata korzyści polega na niepowiększeniu się czynnych pozycji majątku poszkodowanego, które pojawiłyby się w tym majątku, gdyby nie zdarzenie wyrządzające szkodę. Szkoda w tej postaci musi być przez poszkodowanego wykazana z tak dużym prawdopodobieństwem, że w świetle doświadczenia życiowego uzasadnia przyjęcie, iż utrata spodziewanych korzyści rzeczywiście by nastąpiła (tak m.in.: wyrok Sądu Najwyższego z dnia 21 czerwca 2001 roku, IV CKN 382/00, MoP 2003, nr 1, s. 33-34; wyrok Sądu Najwyższego z dnia 14 października 2005 roku, III CK 101/05, Lex nr 187042; wyrok Sądu Najwyższego z dnia 26 stycznia 2005 roku, V CK 426/04, Lex nr 147221).
Oznacza to de facto dla poszkodowanego konieczność wykazania w toku postępowania, że:
- poszkodowany był on niezdolny do pracy np. zaświadczeniami lekarskimi,
- czasookresu trwania tej niezdolności,
- możliwości uzyskania wynagrodzenia/dochodów, gdyby do wypadku nie doszło np. umową o pracę,
- wysokości zarobków jakie uzyskał by pracując np. zaświadczeniem od pracodawcy.
Odszkodowanie będzie wyliczane jako różnica między przeciętnym wynagrodzeniem, jakie uzyskiwał poszkodowany przed wypadkiem drogowym, a wynagrodzeniem oraz świadczeniami z ubezpieczenia społecznego, jakie uzyskał do dnia powrotu do pracy.
Odszkodowanie za opiekę najbliższych członków rodziny
Koszty sprawowania opieki nad poszkodowanym mieszczą się w dyspozycji art. 444 § 1 k.c. Stosownie do powołanego przepisu, w razie uszkodzenia ciała lub wywołania rozstroju zdrowia naprawienie szkody obejmuje wszelkie wynikłe z tego powodu koszty związane z osobą poszkodowanego a zatem, także koszty pielęgnacji, jeżeli stan chorego tego wymaga. W orzecznictwie powszechnie przyjmuje się, że koszty pielęgnacji należą do kosztów leczenia.
Natomiast okoliczność, kto wykonuje obowiązki pielęgnacyjne, a więc czy pielęgniarka, czy też członek rodziny, nie ma przy tym znaczenia. Podobnie nie uwzględnia się czy poszkodowany te koszty poniesie, czy też opiekę nad nim będzie nieodpłatnie sprawować osoba bliska. Jak wskazał Sąd Okręgowy w Sieradzu w wyroku z dnia 6 sierpnia 2014 r. (sygn. akt I Ca 216/14): "Faktyczne sprawowanie opieki przez członka rodziny nie uchyla obowiązku osoby odpowiedzialnej za szkodę. Do przyznania odszkodowania z tego tytułu wystarcza samo istnienie takiej potrzeby jako następstwa czynu niedozwolonego. Pozwany jest bowiem zobowiązany do ponoszenia wszelkich kosztów wynikających z pogorszenia stanu zdrowia powoda, realnie uzasadnionych i pozostających w adekwatnym związku przyczynowym z doznanym urazem. Opieka świadczona przez osoby najbliższe ma także realny wymiar ekonomiczny".
Podkreślić należy, że legitymacja czynna w zakresie żądania zwrotu tych kosztów przysługuje wyłącznie poszkodowanemu.
Dowodzenie w sprawach za szkody na osobie
Zgodnie z art. 6 k.c. poszkodowany powinien udowodnić zasadność i wysokość poniesionych przez niego kosztów lub utraconych korzyści. Zasądzenie na rzecz poszkodowanego odszkodowania wymaga, na zasadzie przywołanej podstawy prawnej, wykazania przez niego zasadności poniesionych kosztów w kontekście stwierdzonych u niego schorzeń, czy doznanych obrażeń ciała. W wyroku z dnia 8 maja 2014 r. Sąd Apelacyjny w Poznaniu (sygn. akt I ACa 233/14) stwierdził: "Ciężar dowodu w zakresie wykazania zarówno istnienia szkody i związku przyczynowego między powstaniem szkody a działaniem lub zaniechaniem sprawcy szkody, a także faktu, iż szkoda została wyrządzona z winy osoby pociągniętej do odpowiedzialności, spoczywa na poszkodowanym (art. 6 KC)".
Udowodnienie wysokości tych kosztów nastąpić powinno poprzez przedłożenie stosownych rachunków, faktur lub innych dokumentów, w tym oświadczeń i zaświadczeń. Poniesienie wydatków można udowodnić także wydrukami z konta bankowego potwierdzającymi dokonanie płatności kartą np. w aptece czy placówce medycznej. Nic nie stoi na przeszkodzie przedkładaniu do postępowania dowodów w postaci umów na realizację świadczeń z zakresu rehabilitacji czy też opiekuńczych. Także osobiście sporządzona tabela kosztów dojazdu, po podpisaniu przez poszkodowanego, stanowić będzie dowód zasadniczo wart przedstawienia w toku postępowania.
W przypadku problemów z uzyskaniem dokumentacji w formie papierowej, poszkodowany może także powołać świadków, którzy potwierdzą poniesienie przez niego określonych kosztów i ich wysokość.
Adwokat Agnieszka Prętczyńska