Adwokat karne najlepszy adwokat
biblioteka
31.01.2017

Odszkodowanie za szkodę i zadoścuczynienie za krzywdę z ubezpieczenia OC- podstawy prawne

W niniejszym artykule zostaną wskazane konkretne przepisy prawne z których wynika obowiązek ubezpieczyciela do zapłaty bezpośrednio poszkodowanemu w wypadku komunikacyjnym odszkodowania, zadośćuczynienia za krzywdę oraz renty. Uznałam, bowiem, że pomimo znacznej ilości publikacji w tym zakresie, zamieszczonych w sieci Internet, brak artykułów w obszarze wystarczającym podających normy prawne rodzące odpowiedzialność towarzystw ubezpieczeniowych z ubezpieczenia OC za skutki zdarzeń w ruchu drogowym.

Podstawowym przepisem prawnym sytuującym odpowiedzialność towarzystwa ubezpieczeń za wypadek komunikacyjny jest art. 822 Kodeksu cywilnego. W myśl art. 822 § 1 k.c. przez umowę ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej ubezpieczyciel zobowiązuje się do zapłacenia określonego w umowie odszkodowania za szkody wyrządzone osobom trzecim, wobec których odpowiedzialność za szkodę ponosi ubezpieczający albo ubezpieczony. Stosownie zaś do przepisu art. 822 § 4 k.c. uprawniony do odszkodowania w związku ze zdarzeniem objętym umową ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej może dochodzić roszczenia bezpośrednio od ubezpieczyciela.

Z kolei zgodnie z art. 34 ust. 1 ustawy z dnia 22 maja 2003 r. o ubezpieczeniach obowiązkowych, Ubezpieczeniowym Funduszy Gwarancyjnym i Polskim Biurze Ubezpieczycieli Komunikacyjnych „Z ubezpieczenia OC posiadaczy pojazdów mechanicznych przysługuje odszkodowanie, jeżeli posiadacz lub kierujący pojazdem mechanicznym są obowiązani do odszkodowania za wyrządzoną w związku z ruchem tego pojazdu szkodę, będącą następstwem śmierci, uszkodzenia ciała, rozstroju zdrowia bądź też utraty, zniszczenia lub uszkodzenia mienia”.

W ramach odszkodowania z art. 34 ust. 1 ustawy z dnia 22 maja 2003 roku o ubezpieczeniach obowiązkowych, Ubezpieczeniowym Funduszu Gwarancyjnym i Polskim Biurze Ubezpieczycieli Komunikacyjnych kompensuje się zatem zarówno szkody majątkowe jak i niemajątkowe, a także roszczenia będące następstwem śmierci ofiary wypadku drogowego, których dochodzą osoby nie będące uczestnikami tego zdarzenia, a ich krzywda wymaga zadośćuczynienia.

Tym samym, poszkodowany w wypadku komunikacyjnym może dochodzić roszczeń tytułem odszkodowania oraz zadośćuczynienia za uszkodzenie ciała i rozstrój zdrowia opartych na art. 444 § 1 i 2 i 445 § 1 Kodeksu cywilnego bezpośrednio od ubezpieczyciela.

Zgodnie z art. 14 ust. 1 ustawy z dnia 22 maja 2003r. o ubezpieczeniach obowiązkowych, Ubezpieczeniowym Funduszu Gwarancyjnym i Polskim Biurze Ubezpieczycieli Komunikacyjnych zakład ubezpieczeń wypłaca odszkodowanie w terminie 30 dni licząc od dnia złożenia przez poszkodowanego lub uprawnionego zawiadomienia o szkodzie, a gdyby wyjaśnienie w terminie, o którym mowa w ust. 1, okoliczności niezbędnych do ustalenia odpowiedzialności zakładu ubezpieczeń albo wysokości odszkodowania okazało się niemożliwe, odszkodowanie wypłaca się w terminie 14 dni od dnia, w którym przy zachowaniu należytej staranności wyjaśnienie tych okoliczności było możliwe, nie później jednak niż w terminie 90 dni od dnia złożenia zawiadomienia o szkodzie. Ratio legis tego unormowania opiera się na uprawnieniu do wstrzymania wypłaty odszkodowania tylko w wypadkach wyjątkowych, gdy istnieją niejasności co do samej wysokości odpowiedzialności ubezpieczyciela albo wysokości szkody. Ustanawiając krótki termin spełnienia świadczenia ustawodawca wskazał na konieczność szybkiej i efektywnej likwidacji szkody ubezpieczeniowej. Po otrzymaniu zawiadomienia o szkodzie ubezpieczyciel, jako profesjonalista korzystający z profesjonalnej kadry i w razie potrzeby pomocy rzeczoznawców zobowiązany jest do ustalenia przesłanek swojej odpowiedzialności czyli samodzielnego i aktywnego wyjaśniania okoliczności wypadku oraz wysokości powstałej szkody.

Jak wskazał Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 18 listopada 2009 r., sygn. akt II CSK 257/09: „Spełnienie świadczenia w terminie późniejszym może być usprawiedliwione jedynie wówczas, gdy Fundusz powoła się na istnienie przeszkód w postaci niemożliwości wyjaśnienia okoliczności koniecznych do ustalenia odpowiedzialności albo wysokości świadczenia, pomimo działań podejmowanych ze szczególną starannością”.

Bezpośrednio poszkodowany w wypadku drogowym może uzyskać odszkodowanie jeżeli w skutek udziału w wypadku komunikacyjnym doznał uszkodzenia ciała lub rozstroju zdrowia. Jak stanowi art. 444 Kodeksu cywilnego: „ § 1. W razie uszkodzenia ciała lub wywołania rozstroju zdrowia naprawienie szkody obejmuje wszelkie wynikłe z tego powodu koszty. Na żądanie poszkodowanego zobowiązany do naprawienia szkody powinien wyłożyć z góry sumę potrzebną na koszty leczenia, a jeżeli poszkodowany stał się inwalidą, także sumę potrzebną na koszty przygotowania do innego zawodu. § 2. Jeżeli poszkodowany utracił całkowicie lub częściowo zdolność do pracy zarobkowej albo jeżeli zwiększyły się jego potrzeby lub zmniejszyły widoki powodzenia na przyszłość, może on żądać od zobowiązanego do naprawienia szkody odpowiedniej renty”.

Pojęcie „wszelkie koszty” w rozumieniu art. 444 § 1 k.c. obejmuje koszty różnego rodzaju, których nie da się z góry określić, a których ocena, na podstawie okoliczności sprawy, należy do sądu. Dyspozycją art. 444 § 1 k.c. objęte są zarówno koszty leczenia już poniesione, jak i koszty, które mogą być poniesione przez poszkodowanego w przyszłości. Pojęcie to ogranicza się jednakże w orzecznictwie do kosztów wymaganych ze względu na ich konieczności i celowość, która to zawsze będzie podlegała ocenie składu orzekającego danego sądu rozpoznającego sprawę.

Przykładowo, w uchwale składu siedmiu Sędziów Sądu Najwyższego z dnia 19 maja 2016 r., sygn. akt III CZP 63/15, stwierdzono, że „Świadczenie ubezpieczyciela w ramach umowy obowiązkowego ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej posiadaczy pojazdów mechanicznych obejmuje także uzasadnione i celowe koszty leczenia oraz rehabilitacji poszkodowanego niefinansowane ze środków publicznych (art. 444 § 1 KC)”.

Ponadto, na zasadzie art. 445 § 1 k.c. „sąd może przyznać poszkodowanemu odpowiednią sumę tytułem zadośćuczynienia pieniężnego za doznaną krzywdę”.

Zadośćuczynienie, to sposób naprawienia szkody niemajątkowej przez przyznanie określonej kwoty pieniężnej, która ma tę szkodę wyrównać. Tym samym o wysokości należnego poszkodowanemu w wypadku drogowym zadośćuczynienia przesądzać będzie skala cierpień fizycznych i psychicznych będących następstwem tegoż wypadku. Jak wskazał w wyroku z dnia 17 czerwca 2016 r. Sąd Apelacyjny w Warszawie, sygn. akt VI ACa 750/15, „Przy kształtowaniu wysokości zadośćuczynienia należy uwzględniać czynniki obiektywne w postaci czasu trwania oraz stopnia intensywności cierpień fizycznych i psychicznych, nieodwracalności skutków urazu, rodzaju wykonywanej wcześniej pracy, szans na przyszłość, wieku poszkodowanego, a także czynniki subiektywne, jak poczucie nieprzydatności społecznej, bezradność życiową, a także konieczność korzystania z pomocy innych osób przy prostych czynnościach życia codziennego. O doznaniu krzywdy i jej rozmiarze decydują zatem okoliczności, które mają w znacznej mierze charakter niewymierny. Wymagają one skrupulatnej oceny właściwej dla danego stanu faktycznego, wyważonego ich wartościowania, co wyklucza stosowanie z góry określonych przeliczników czy taryfikatorów. Bez wątpienia określenie wysokości zadośćuczynienia nie może równać się prostej sumie matematycznie oszacowanych kryteriów wpływających na istnienie oraz rozmiar krzywdy”.

Wyżej zaprezentowane przepisy prawne odnoszące się do odszkodowania, zadośćuczynienia i renty z ubezpieczenia OC w podstawowym zakresie przesądzają o odpowiedzialności towarzystw ubezpieczeń za skutki wypadków komunikacyjnych. Szczegółowe omówienie poszczególnych świadczeń zostanie przeze mnie dokonane w kolejnych publikacjach.

Adwokat Agnieszka Prętczyńska